Ngày nay, gần như mọi thứ đều được kết nối qua USB. Từ card đồ họa rời, bàn phím, chuột cho đến việc truyền dữ liệu từ nhiều thiết bị, luồng video/âm thanh và cung cấp điện năng, tất cả đều có thể thực hiện qua một sợi cáp USB-C duy nhất. USB đã thay thế hầu hết các cổng kết nối phổ biến mà bạn từng thấy trên bo mạch chủ, và nhìn chung, đây là một điều tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn một vài cổng kết nối cũ trên mainboard vẫn giữ được lợi thế nhất định so với các giải pháp thay thế USB hiện đại.
Mặc dù các bo mạch chủ ngày nay mang lại chức năng tốt hơn nhiều với sự thống trị của USB, nhưng trong một số trường hợp cụ thể, các cổng legacy (cổng cũ) vẫn cung cấp chức năng vượt trội so với những gì bạn có thể có được trên một bo mạch chủ hiện đại. Tôi không cho rằng những cổng này nên quay trở lại theo hình thức ban đầu, và có lẽ chúng cũng không nên trở lại chút nào. Nhưng việc suy ngẫm về giá trị của chúng không bao giờ là thừa.
Cổng USB-C trên bàn phím cơ Logitech Pro X TKL Rapid, minh họa sự phổ biến của USB
1. VGA (Video Graphics Array): Trải Nghiệm Màn Hình CRT Hoài Cổ
Ưu thế tín hiệu Analog cho game cổ điển
Thực tế, không ai có thể phủ nhận rằng đầu nối VGA tốt hơn những gì chúng ta có ngày nay. HDMI và DisplayPort đều sử dụng tín hiệu kỹ thuật số, mang lại khả năng hỗ trợ độ phân giải và tần số quét cao hơn nhiều, chưa kể đến tính toàn vẹn tín hiệu vượt trội. Trong nhiều năm, bố cục DE-15 được sử dụng cho kết nối VGA là tiêu chuẩn thực tế cho các màn hình. Nó có mặt trên mọi máy tính để bàn, bo mạch chủ, laptop và màn hình. VGA cung cấp cùng tín hiệu analog riêng biệt cho màu đỏ, xanh lá cây và xanh dương như một bộ cáp thành phần (component cables), tất cả được gói gọn trong một phích cắm duy nhất mà bạn có thể vặn chặt để cố định.
VGA cuối cùng đã được thay thế bởi DVI, và sau đó là HDMI/DisplayPort, nhưng VGA vẫn giữ một lợi thế: đó là tín hiệu analog. Màn hình CRT là “viên ngọc quý” của những người đam mê game retro, và mặc dù các TV CRT phổ biến như dòng Sony Trinitron sử dụng đầu vào component, hầu hết màn hình CRT lại dùng VGA. Hơn nữa, bạn thường tìm thấy chúng với giá rẻ hơn nhiều so với những chiếc TV được săn lùng.
Chơi các trò chơi PC retro và thậm chí cả hiện đại trên loại màn hình này mang lại trải nghiệm đáng kinh ngạc. Về mặt kỹ thuật, nó kém hơn đáng kể so với cả màn hình LCD rẻ nhất, nhưng nó có cái nhìn analog đặc trưng, hơi nhiễu và nhạt màu mà các màn hình hiện đại không thể tái tạo. Đó là chưa kể đến hiệu ứng scanlines cho các game retro và thời gian phản hồi tức thì của màn hình CRT.
Bạn vẫn có thể sử dụng màn hình CRT cũ với PC hiện đại qua HDMI, nhưng bạn sẽ cần đầu tư vào một bộ chuyển đổi chủ động (active adapter) để chuyển đổi kỹ thuật số sang analog đúng cách, nếu không muốn GPU hoặc màn hình tự thực hiện chuyển đổi với chất lượng kém. Đối với hầu hết mọi người, một cổng VGA dự phòng có thể không hơn gì lãng phí không gian, nhưng nó chắc chắn có thể mang lại trải nghiệm chơi game độc đáo cho những ai quan tâm.
Cổng kết nối VGA màu xanh dương trên mainboard, biểu tượng của công nghệ hiển thị analog
2. Cổng PS/2: Lựa Chọn Đáng Tin Cậy Cho Chuột Và Bàn Phím
Lợi thế về hiệu suất và sự đơn giản
Bạn không thực sự cần các đầu nối PS/2 trên bo mạch chủ, điều này cũng đúng với tất cả các cổng khác trong danh sách này. Nhưng nếu chỉ để tìm lại cảm giác hoài niệm khi kết nối bàn phím cũ, xoay phích cắm cho đến khi nó vào khớp, tôi vẫn mong muốn PS/2 quay trở lại. Giống như mối quan hệ giữa VGA và HDMI, USB mang lại khả năng tương thích và tốc độ lấy mẫu (polling rates) vượt trội hơn nhiều. PS/2 chỉ đạt tốc độ lấy mẫu tối đa 200Hz, trong khi hầu hết các thiết bị ngoại vi USB hiện đại có tốc độ lấy mẫu tiêu chuẩn là 1.000Hz. Các thiết bị chơi game cạnh tranh thậm chí có thể đạt tới 8.000Hz.
Trong một thời gian, PS/2 thực sự có một số lợi thế rõ ràng so với các thiết bị ngoại vi USB, đặc biệt là về vấn đề ghosting (hiện tượng phím không nhận). Chúng cũng có thể nhanh hơn, bất chấp tốc độ lấy mẫu thấp. Các thiết bị ngoại vi PS/2 hoạt động dựa trên cơ chế ngắt (interrupt-based), nghĩa là các đầu vào được xử lý ngay lập tức thay vì đi qua chuỗi USB thông thường. Cả hai yếu tố này đều không còn quá quan trọng ngày nay, do lợi thế về tốc độ lấy mẫu của các thiết bị USB hiện đại và sự hỗ trợ rộng rãi cho N-key rollover (nhận diện nhiều phím cùng lúc), nhưng nó giải thích tại sao PS/2 vẫn được hỗ trợ trong một thời gian dài sau khi dường như đã bị loại bỏ.
Lợi thế chính mà PS/2 vẫn còn giữ là sự đơn giản. Các thiết bị USB yêu cầu một bộ điều khiển máy chủ (host controller), được lưu trữ trong bus bên trong PC của bạn, nhưng các thiết bị ngoại vi PS/2 thì không. Ngoài ra, các driver cho thiết bị PS/2 được tải sớm hơn nhiều trong quá trình khởi động, cho phép bạn sử dụng thiết bị ngoại vi của mình ngay cả khi driver USB không tải được. Nghe có vẻ hơi gượng ép, nhưng điều đó sẽ không ngăn cản tôi ủng hộ PS/2.
Mặt sau bo mạch chủ với các cổng PS/2 màu tím và xanh lá cây, điển hình cho kết nối bàn phím chuột truyền thống
3. IEEE 1394 (FireWire): Khả Năng Kết Nối Chuỗi Thiết Bị Mạnh Mẽ
Thiết lập mạng ngang hàng và khả năng mở rộng
IEEE 1394, thường được biết đến với tên thương hiệu FireWire của Apple, dường như đã được định sẵn để thất bại. Tỷ lệ sử dụng thấp trong các PC và việc dành riêng cho các thiết bị chuyên dụng đã khiến FireWire không trở thành tiêu chuẩn thực tế cho việc kết nối các thiết bị của bạn. Từng có thời điểm FireWire mang lại lợi thế rõ ràng so với USB về tốc độ truyền tải, và đây là đầu nối chính được lựa chọn cho các thiết bị mà (vào thời điểm đó) cần nhiều băng thông, chẳng hạn như giao diện âm thanh. Tuy nhiên, USB cuối cùng đã giành lấy lợi thế về tốc độ, với thiết kế tương thích ngược mà FireWire thiếu.
Lịch sử của FireWire, sự tham gia của Apple và sự miễn cưỡng hỗ trợ kết nối này của Microsoft khá dài, nên một cổng IEEE 1394 chưa bao giờ thực sự phổ biến trên các bo mạch chủ. Nhiều năm trước, bạn có thể tìm thấy một cổng FireWire trên một số bo mạch chủ, nhưng nó không phổ biến. Và tất nhiên, cổng đó luôn được bao quanh bởi nửa tá cổng USB khác.
Mặc dù FireWire chủ yếu được biết đến là phiên bản USB của Apple, nhưng nó không sử dụng cùng thiết kế máy chủ như USB. FireWire không cần một host, và nó hỗ trợ kết nối chuỗi (daisy chain) với tối đa 63 thiết bị. Về cơ bản, nó tạo ra một mạng ngang hàng (peer-to-peer network), và một số phiên bản IEEE 1394 thậm chí còn được sử dụng trong cáp Ethernet đặc biệt cho mục đích kết nối mạng. Sẽ cần một nỗ lực rất lớn để có sự hỗ trợ đúng mức, và điều đó sẽ không bao giờ xảy ra, nhưng ý tưởng kết nối nhiều PC và thiết bị ngoại vi với nhau trong một mạng lưới thực sự hấp dẫn.
Ổ cứng ngoài kết nối qua FireWire trong cấu hình daisy chain, minh họa khả năng kết nối chuỗi thiết bị
Tôn vinh giá trị của công nghệ cũ
Trước khi đưa ra bình luận, xin khẳng định tôi không thực sự ủng hộ việc các cổng này quay trở lại. Chúng là các cổng legacy có lý do của chúng, bị loại bỏ khi các tiêu chuẩn mới hơn bắt đầu tràn ngập bo mạch chủ và thiết bị. Hầu hết mọi thứ hiện đều hoạt động qua USB, và đối với những thứ không thể, PCIe nội bộ đã xuất hiện để lấp đầy khoảng trống. Đó là một hệ thống đơn giản hơn nhiều, và với cách mọi thứ đã được tối ưu hóa, các tiêu chuẩn được sử dụng trong PC đã tiến xa hơn nhiều so với những gì các cổng cũ có thể đạt được.
Nhưng tôi vẫn có thể mơ về những giá trị độc đáo mà chúng từng mang lại.
Bạn có đồng tình với những điểm này không, hay bạn có cổng kết nối cũ nào khác mà bạn vẫn trân trọng? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn trong phần bình luận bên dưới!
