Những năm 90, các tạp chí game là nguồn thông tin bất tận của tôi. Chúng mở ra cánh cửa vào thế giới game, giúp tôi cập nhật tin tức về các tựa game mới ra mắt, khám phá những bí mật ẩn giấu và hiểu rõ hơn về văn hóa game. Tuy nhiên, đến đầu những năm 2000, tôi dần rời xa game, dành phần lớn thời gian rảnh rỗi để chơi nhạc, đi tour và sáng tạo nghệ thuật. Mãi cho đến khi đại dịch COVID-19 bùng phát, tôi mới quay trở lại với niềm đam mê này. Người bạn đời đã giới thiệu cho tôi tựa game Zelda: Breath of the Wild, và từ đó, tôi bắt đầu khám phá lại những game retro mình đã bỏ lỡ.
Gần đây, tôi thường xuyên viết về những thứ mình từng say mê ngày xưa, cũng như những khám phá mới trong hành trình tìm hiểu lịch sử game. Trong quá trình nghiên cứu về câu chuyện kỳ lạ của Game Wizard dành cho hệ máy SNES, tôi đã lật giở những cuốn tạp chí game cũ, tìm kiếm các quảng cáo, bài đánh giá và tin tức từ thời đó. Những gì bắt đầu chỉ là việc kiểm tra thông tin đơn giản đã biến thành một hành trình lớn hơn – tôi nhận ra mức độ mà những tạp chí này đã định hình trải nghiệm của mình với game.
Khi lướt qua các kho lưu trữ kỹ thuật số, tôi liên tục bắt gặp những điều mà hàng thập kỷ qua tôi chưa từng nghĩ tới: những bức vẽ fan art do độc giả gửi đến trên phong bì, các bài hướng dẫn chi tiết với bản đồ vẽ tay, và cả những trang báo dành riêng để trả lời câu hỏi của người chơi. Những tạp chí này không chỉ là nguồn tin tức; chúng còn là những cộng đồng sôi nổi. Lớn lên ở một thị trấn nhỏ không có nhiều game thủ khác, chúng thường là cách duy nhất để tôi khám phá các tựa game và hệ máy console mới. Đọc lại chúng không chỉ là một sự khám phá mà là một dòng chảy ký ức ùa về.
Ba băng game NES và bảng mạch PCB bên trong
Sự Khai Tử Của Game Informer
Tuổi Thọ Bất Ngờ Của Game Informer
Trong một ngành công nghiệp mà các tạp chí game in ấn đã biến mất từ lâu, Game Informer là một trường hợp ngoại lệ hiếm hoi. Ra mắt vào năm 1991 dưới dạng bản tin cho FuncoLand, tạp chí này dần phát triển thành một ấn phẩm hoàn chỉnh, sống sót sau sự sụp đổ của hầu hết các tạp chí game lớn khác. Vào thời kỳ đỉnh cao, Game Informer có hơn 8 triệu độc giả đăng ký, trở thành một trong những tạp chí được đọc rộng rãi nhất tại Mỹ. Nó đã trải qua nhiều thế hệ console, từ Super Nintendo đến PlayStation 5, tồn tại lâu hơn cả Nintendo Power, Electronic Gaming Monthly, GamePro và nhiều tạp chí khác.
Không giống như nhiều đối thủ cạnh tranh, Game Informer đã thích nghi khi ngành công nghiệp thay đổi. Sau khi GameStop mua lại FuncoLand vào năm 2000, tạp chí trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động kinh doanh của công ty, được gộp chung với chương trình thành viên trả phí. Nó không chỉ là một di tích của quá khứ báo chí game – nó vẫn giữ được sự liên quan, sản xuất các cuộc phỏng vấn độc quyền, những bài đánh giá chuyên sâu và nội dung chất lượng cao trong một kỷ nguyên mà hầu hết tin tức game đã bị giản lược thành những tiêu đề giật gân, chạy theo thuật toán. Ngay cả khi không phải là tạp chí yêu thích của mọi game thủ, tuổi thọ của nó cũng đã đủ để nói lên ý nghĩa của mình.
Thế nhưng, vào tháng 2 năm 2024, Game Informer đã biến mất. Không có số cuối cùng, không có bài nhìn lại chia tay – chỉ là một sự đóng cửa đột ngột, vô cảm. Mọi bài viết trên trang web của nó đều bị xóa. Các nhân viên không hề được thông báo trước, chỉ được biết về việc mất việc ngay lập tức trong một cuộc họp duy nhất với một giám đốc nhân sự của GameStop. Ít nhất một nhân viên đã đi công tác khi cuộc gọi này diễn ra. Đó không chỉ là sự kết thúc của một tạp chí – đó là sự xóa sổ của một ấn phẩm đã ghi lại hàng thập kỷ lịch sử game.
Tham Vọng Lợi Nhuận Của GameStop Đã Xóa Sổ Lịch Sử Game
Cách GameStop xử lý việc đóng cửa Game Informer không chỉ là quản lý yếu kém – đó còn là sự tham lam của doanh nghiệp ở mức tồi tệ nhất. 13 nhân viên của tạp chí đã bị sa thải không một lời cảnh báo, mặc dù GameStop đang nắm giữ gần 5 tỷ USD dự trữ tiền mặt. Không có kế hoạch chuyển đổi, không có gói trợ cấp nào ngoài mức tối thiểu bắt buộc, và không có sự thừa nhận nào đối với hàng thập kỷ công sức đã đổ vào ấn phẩm. Đó không phải là một quyết định kinh doanh – đó chỉ là một sự bỏ mặc, một nạn nhân khác của một công ty đặt hiệu suất cổ phiếu ngắn hạn lên trên tất cả.
Giám đốc điều hành Ryan Cohen, một tỷ phú với khối tài sản 4,8 tỷ USD, đã có mọi cơ hội để duy trì Game Informer dưới một hình thức nào đó. Thay vào đó, sự lãnh đạo của ông đã tập trung vào các “bước đi chiến lược” thất thường, bao gồm các báo cáo cho rằng GameStop đang cân nhắc chuyển đổi số tiền dự trữ thành Bitcoin. Đúng vậy – có vẻ như có đủ ngân sách để đánh bạc vào tiền điện tử, nhưng không đủ để bảo tồn một trong những ấn phẩm game tồn tại lâu đời nhất.
Và đó chính là vấn đề thực sự ở đây. Việc đóng cửa Game Informer không chỉ là một ví dụ khác về sự suy tàn của truyền thông in ấn – nó là một phần của xu hướng lớn hơn, nơi các tập đoàn gạt bỏ công nhân và lịch sử ngay khi chúng không còn mang lại lợi nhuận tức thì. Không có tỷ phú nào là hoàn hảo, và tất cả chúng ta nên chán ngấy khi chứng kiến các công ty sa thải toàn bộ đội ngũ mà không báo trước, trong khi các giám đốc điều hành của họ tích trữ của cải.
Nếu ban lãnh đạo của GameStop có dù chỉ một chút quan tâm đến game, Game Informer đã có thể dễ dàng tồn tại dưới dạng một ấn phẩm lai giữa in ấn/kỹ thuật số. Game retro đang phổ biến hơn bao giờ hết, và lịch sử game tự nó đã là một ngành công nghiệp. Ngay cả dưới dạng một kho lưu trữ kỹ thuật số, tạp chí vẫn có thể tiếp tục tạo ra doanh thu thụ động từ hàng thập kỷ nội dung. Nhưng điều đó đòi hỏi nỗ lực, và nỗ lực không thúc đẩy lợi nhuận cổ đông. Dễ dàng hơn là đóng cửa mọi thứ, cắt giảm chi phí và tiếp tục, ngay cả khi điều đó có nghĩa là xóa sổ hàng thập kỷ lịch sử game.
Thay vào đó, GameStop đã xóa sổ mọi thứ, chỉ để lại một tuyên bố của công ty có tựa đề “The Final Level” – một cách nói sáo rỗng về game đến mức cho thấy rõ ràng rằng ban lãnh đạo công ty không hề quan tâm đến game. Nếu họ có, họ sẽ không bao giờ để đó là thông điệp cuối cùng của mình. Không một game thủ thực thụ nào lại viết ra điều gì đó nông cạn đến vậy. Nó giống như một lời tạm biệt được tạo ra bởi AI, được đội ngũ marketing lắp ghép một cách hời hợt, những người hoàn toàn không hiểu đối tượng độc giả mà họ lẽ ra phải phục vụ.
Đây là những gì lòng tham của doanh nghiệp gây ra. Nó tước bỏ lịch sử của các ngành công nghiệp, đối xử với công nhân như những người dùng một lần, và quy mọi thứ về lợi nhuận. Ngành công nghiệp game đã được xây dựng bởi những người đầy đam mê – các nhà phát triển, nhà văn, nghệ sĩ và người hâm mộ – nhưng nó vẫn tiếp tục bị kiểm soát bởi những người không hề quan tâm. Và miễn là các tỷ phú như Ryan Cohen còn nắm quyền, điều này sẽ tiếp diễn. Tên tuổi sẽ thay đổi, công ty sẽ dịch chuyển, nhưng vòng quay này sẽ lặp lại – trừ khi mọi người bắt đầu coi trọng những người sáng tạo và văn hóa hơn các tập đoàn đang cố gắng lợi dụng họ.
Băng game Super Noah's Ark 3D, một game SNES không bản quyền
Sự Suy Thoái Của Báo Chí Game Truyền Thống
Từ Đam Mê Đến “Content Farm” Doanh Nghiệp
Các tạp chí game vào thập niên 90 không chỉ là nguồn tin tức – chúng mang lại cảm giác được viết bởi những người thực sự quan tâm đến game. Các nhà văn là những game thủ thực thụ, đam mê những gì họ đưa tin, và may mắn có được một công việc liên quan đến sở thích của mình. Bạn có thể cảm nhận sự hào hứng của họ trong mỗi số báo, cho dù họ đang quảng bá một tựa game mới, phân tích cơ chế gameplay, hay chỉ đơn giản là thêm vào một câu đùa nội bộ mà những độc giả thường xuyên sẽ nhận ra.
Sự chân thực đó đã làm cho các tạp chí trở nên đáng tin cậy. Chắc chắn, các bài đánh giá mang tính chủ quan, và ngay cả khi còn nhỏ, tôi cũng biết rằng ý kiến của một người không thể định nghĩa một trò chơi. Nhưng có một sự chân thành trong cách viết của họ – một cảm giác rằng họ đang nói chuyện với bạn như một người chơi đồng điệu, chứ không phải như một phần mở rộng của bộ phận marketing. Ngay cả khi một tạp chí rõ ràng thiên vị một console hoặc nhà phát hành cụ thể, rõ ràng là điều đó xuất phát từ sự nhiệt huyết chứ không phải từ nghĩa vụ doanh nghiệp.
Kiểu viết đó ngày nay rất hiếm. Vấn đề không chỉ là ảnh hưởng của quảng cáo – mà là sự tiếp quản hoàn toàn của các tập đoàn đối với truyền thông. Những năm 2000 chứng kiến các tập đoàn lớn nuốt chửng các công ty nhỏ hơn, tái cấu trúc chúng để tối đa hóa lợi nhuận trong khi cắt giảm tiền lương, phúc lợi và chất lượng. Báo chí game cũng không ngoại lệ. Ngành này hiện đang bị kiểm soát bởi một số ít các công ty khổng lồ ưu tiên các chỉ số tương tác và lưu lượng truy cập SEO hơn tính chân thực. Nhiều ấn phẩm game từng được kính trọng, nay chỉ còn là những “content farm”, buộc phải chạy theo xu hướng thay vì định hình chúng.
Thay vì các bài phân tích sâu sắc hoặc các bài đánh giá mang đậm cá tính, hầu hết các trang web game đều tạo ra các bản thông cáo báo chí được viết lại, các bài viết dạng danh sách do thuật toán điều khiển, và những “hot take” được thiết kế để gây tranh cãi hơn là cung cấp cái nhìn sâu sắc. Kết quả là một ngành công nghiệp cảm thấy xa rời game thủ thực sự hơn bao giờ hết. Thay vì thông tin và làm phong phú văn hóa game, các bài viết hiện đại thường có vẻ dễ bị lãng quên – nội dung được tạo ra để lướt qua chứ không thực sự được đọc.
Sự Trỗi Dậy Của Các Nhà Sáng Tạo Độc Lập
Chính vì điều đó, ngày càng nhiều người – bao gồm cả tôi – đang tìm đến các nhà sáng tạo độc lập để tìm kiếm nội dung về game. Nếu tôi đang nghiên cứu một điều gì đó cụ thể – ví dụ, một phụ kiện retro hiếm từ giới game ngầm những năm 90 – tôi không có nhiều nguồn để lựa chọn. Cuối cùng, tôi phải tìm kiếm qua các bài báo ít người biết đến, các bài đăng trên diễn đàn, hoặc video. Nhưng khi tôi chỉ đơn thuần đọc về game, tôi thích những nơi mà các nhà văn thực sự dường như quan tâm.
Một số tên tuổi lớn hơn, như Gaming Historian và Modern Vintage Gamer, thực hiện công việc xuất sắc, cung cấp nội dung được nghiên cứu kỹ lưỡng, trau chuốt với trọng tâm mạnh mẽ vào lịch sử và phần cứng game. Nhưng cũng có những nhà sáng tạo ít được biết đến hơn xứng đáng được chú ý nhiều hơn. Lady Decade mang một năng lượng kỳ lạ đầy thú vị vào các video của cô ấy, thường xuyên đi sâu vào những góc khuất và bị lãng quên của lịch sử game. NESComplex tiếp cận nội dung Nintendo retro với sự sâu sắc và đam mê mà tôi cũng sẽ làm – phân tích không chỉ các trò chơi, mà còn bối cảnh mà chúng được chơi và ghi nhớ.
Những nhà sáng tạo này đang lấp đầy khoảng trống mà các tạp chí game để lại, mang đến sự nhiệt huyết chân thành và nghiên cứu kỹ lưỡng cho một đối tượng khán giả khao khát điều gì đó hơn là những danh sách “Top 10” được viết lại. Sự thay đổi này không chỉ là về in ấn so với kỹ thuật số – mà là về chất lượng so với số lượng, chân thực so với bị làm giả, độc lập so với doanh nghiệp.
Bốn tay cầm NES cổ điển, biểu tượng của kỷ nguyên game thập niên 80
Trân Trọng Quá Khứ, Hướng Đến Tương Lai
Việc xem lại những tạp chí game cũ này không chỉ là hoài niệm – đó là một cuộc lặn sâu vào một phần lịch sử game vẫn còn rất nhiều điều để khám phá. Tôi thích học hỏi về cả quá khứ và tương lai, mở rộng kiến thức theo những cách làm cho lịch sử game trở nên phong phú và kết nối hơn. Thật dễ dàng nghĩ rằng internet là một kho lưu trữ dữ liệu vĩnh viễn, nơi mọi thứ từng được xuất bản vẫn tồn tại dưới một hình thức nào đó, nhưng thực tế không phải vậy. Internet thay đổi theo thời gian, và nếu không có sự bảo tồn tích cực, những mảnh ghép lịch sử – dù là các tạp chí game bị lãng quên hay toàn bộ trang web – có thể biến mất mãi mãi. Đó là lý do tại sao nỗ lực lưu trữ những tạp chí này lại vô cùng quan trọng.
Băng game Super Mario Bros 3 của NES được lấy ra từ hộp game retro
Báo chí game đã thay đổi, và thời của các tạp chí in đã qua. Nhưng điều đó không có nghĩa là nội dung chất lượng đã biến mất – nó chỉ chuyển dịch. Các nhà sáng tạo độc lập đang lấp đầy khoảng trống, và trong khi một số sẽ vẫn nhỏ, những người khác sẽ phát triển thành thế hệ truyền thông game tiếp theo. Hy vọng rằng, họ sẽ thay thế hệ thống doanh nghiệp lỗi thời đã tàn phá rất nhiều trong ngành.
Sự mất mát của Game Informer và sự suy tàn của truyền thông in ấn là những lời nhắc nhở về cách lòng tham của doanh nghiệp tước đoạt văn hóa vì lợi nhuận. Nhưng chúng cũng là bằng chứng cho thấy con người sẽ luôn tìm ra những cách thức mới để nói về, ghi lại và tôn vinh những điều họ yêu thích.
Hơn tất cả, tôi hy vọng mọi người sẽ tiếp tục trân trọng lịch sử game. Nếu điều gì đó khiến bạn hứng thú, đừng chỉ lướt qua bề mặt – hãy đào sâu, tìm hiểu quá khứ và tận hưởng quá trình học hỏi. Có rất nhiều lịch sử để khám phá, dù đó là một bài báo tạp chí ít người biết đến, một tựa game cũ bạn chưa bao giờ chơi, hay một câu chuyện gần như đã bị lãng quên theo thời gian. Quá khứ không chỉ là thứ để ghi nhớ – đó là thứ để khám phá.
