Không phải hệ máy chơi game nào cũng có thể trở nên biểu tượng như NES hay bán được hơn 150 triệu chiếc như Nintendo Switch. Cứ mỗi hệ thống định hình một thế hệ, lại có những thiết bị phải vật lộn để tìm kiếm khán giả – dù là do thời điểm ra mắt không phù hợp, thiết kế tồi tệ, hay những quyết định sai lầm ngay từ đầu. Một số có ý tưởng đầy tham vọng nhưng bị hạn chế bởi phần cứng, trong khi số khác không có cơ hội cạnh tranh vì giá thành quá cao hoặc thiếu sự hỗ trợ từ các nhà phát triển.
Khi còn bé, tôi đã chơi game trên đủ loại hệ máy, bao gồm cả một số console tệ nhất từng được phát hành. Tôi sở hữu một chiếc Atari Jaguar, loay hoay với thiết kế khó hiểu của Nokia N-Gage, và thậm chí còn có một chiếc Virtual Boy – dễ dàng là hệ máy tệ nhất mà tôi từng trải nghiệm. Dreamcast, lại là một câu chuyện khác. Tôi nghĩ đó là một console tuyệt vời, điều này càng khiến sự thất bại của nó trở nên đáng tiếc hơn. Còn Philips CD-i, may mắn thay tôi đã tránh được nó, nhờ những lời cảnh báo từ các tạp chí game yêu thích của tôi thời đó.
Những console này có thể đã thất bại thảm hại, nhưng chúng vẫn là một phần quan trọng của lịch sử ngành game. Dù chúng bị định đoạt số phận từ đầu hay chỉ đơn giản là nạn nhân của hoàn cảnh, mỗi chiếc đều có một câu chuyện đáng để kể. Nhìn lại, thật khó tin khi một số hệ thống này từng được đưa ra thị trường. Dưới đây là cái nhìn sâu sắc về năm console đã thất bại thảm hại – và lý do tại sao chúng trở thành những bài học cảnh báo thay vì những câu chuyện thành công.
5. Philips CD-i: Thất Bại Với Định Dạng Đa Phương Tiện Tham Vọng
Console đa phương tiện đi trước thời đại và cái giá quá cao
Philips CD-i được kỳ vọng sẽ là tương lai của giải trí tương tác. Ra mắt vào năm 1991, nó không chỉ là một máy chơi game mà còn là một hệ thống đa phương tiện được thiết kế để phát phim, nhạc và phần mềm giáo dục. CD-i sử dụng định dạng “Green Book” CD-i độc đáo, được phát triển bởi Philips và Sony, cho phép các yếu tố video và âm thanh tương tác không có trên các đĩa CD-ROM tiêu chuẩn. Mặc dù có tham vọng về công nghệ, CD-i chưa bao giờ tìm được khán giả của mình. Giá bán ra mắt $700 (tương đương hơn $1.600 ngày nay sau khi điều chỉnh lạm phát) cũng không giúp ích gì, biến nó thành một trong những hệ thống chơi game đắt đỏ nhất thời bấy giờ.
Máy chơi game Philips CD-i 450 tại bảo tàng công nghệ, biểu tượng của sự thất bại console
Mối liên hệ tai tiếng với Nintendo và thư viện game yếu kém
Điều khiến CD-i trở nên tai tiếng là mối liên hệ kỳ lạ của nó với Nintendo. Philips đã từng hợp tác ngắn ngủi với Nintendo trong một nỗ lực thất bại nhằm tạo ra một phụ kiện SNES CD-ROM, nhưng khi thỏa thuận đó đổ vỡ, Philips đã có được thỏa thuận cấp phép cho các nhân vật của Nintendo. Điều này dẫn đến việc phát hành ba trong số những tựa game Zelda tệ nhất từng được tạo ra: Zelda’s Adventure, Link: The Faces of Evil, và Zelda: The Wand of Gamelon. Chúng không chỉ tệ mà còn là thảm họa, bị ám ảnh bởi điều khiển cục mịch, hoạt ảnh vụng về và một số đoạn cắt cảnh lố bịch nhất trong lịch sử game. Ngay cả khi có các nhà sản xuất khác như Sony, Magnavox và GoldStar sản xuất đầu phát CD-i của riêng họ – bao gồm một số mẫu di động đầu tiên – hệ thống này vẫn không thể cất cánh.
Ba tựa game Zelda khét tiếng trên Philips CD-i, minh chứng cho thất bại về nội dung
Ngoài những tựa game Zelda tồi tệ đó, thư viện game của CD-i còn rất yếu kém, chỉ có 136 game được phát hành – so với 1.850 trên Sony PS1. Các nhà phát triển không chắc liệu họ đang tạo game, công cụ giáo dục hay phim tương tác, và kết quả là một sự kết hợp nội dung lộn xộn, không hấp dẫn. Doanh số bán hàng chỉ đạt khoảng 570.000 đơn vị trên toàn thế giới, và Philips được cho là đã thua lỗ gần 1 tỷ đô la cho dự án này trước khi ngừng hoạt động vào năm 1998.
Dư âm và cộng đồng fan trung thành
Ngày nay, CD-i vẫn có một cộng đồng người hâm mộ nhỏ. Giả lập (emulation) đã giúp mọi người dễ dàng khám phá thư viện game kỳ lạ và thường xuyên lỗi của nó hơn, và trong những năm gần đây, các nhà phát triển homebrew thậm chí còn phát hành game mới cho định dạng CD-i. Đối với một console được nhớ đến là một thất bại, nó vẫn kiên quyết không bị lãng quên hoàn toàn.
4. Nokia N-Gage: Điện Thoại Lai Console Đi Sai Hướng
Ý tưởng táo bạo nhưng thiết kế lỗi thời và bất tiện
Năm 2003, Nokia nghĩ rằng họ đã tìm ra tương lai của gaming cầm tay. N-Gage được thiết kế để kết hợp điện thoại di động và máy chơi game vào một thiết bị duy nhất, giúp game thủ không phải mang theo cả hai. Trên lý thuyết, đó là một ý tưởng vững chắc – xét cho cùng, điện thoại di động đang được người dùng đón nhận với tốc độ ngày càng tăng, vậy tại sao không sử dụng phần cứng đã có sẵn trong túi người tiêu dùng? Nhưng trên thực tế, N-Gage là một thảm họa. Thiết kế hình bánh taco kỳ lạ của nó khiến việc gọi điện trở nên khó xử, mang lại biệt danh “điện thoại taco”, việc thay đổi băng game yêu cầu phải tháo pin, ngay lập tức khiến nó trở nên cồng kềnh và lỗi thời so với Game Boy Advance.
Bộ đôi điện thoại kiêm máy chơi game Nokia N-Gage và N-Gage QD, ý tưởng di động thất bại
Doanh số thấp và hạn chế nội dung khiến N-Gage chìm vào quên lãng
Nokia dự đoán sẽ bán được từ sáu đến chín triệu đơn vị vào cuối năm 2004, nhưng đến thời điểm đó, hãng chỉ bán được hơn 1,3 triệu chiếc. Game đắt đỏ, màn hình nhỏ và theo chiều dọc (rất tệ cho hầu hết các game truyền thống), và sự hỗ trợ từ bên thứ ba yếu kém. Nokia đã cố gắng khắc phục mọi thứ với N-Gage QD, một thiết kế lại được phát hành vào năm 2004, nhưng đến lúc đó, thiệt hại đã quá lớn. Game thủ đã gạch tên nó, và nó lặng lẽ chìm vào quên lãng.
Thiết kế "điện thoại taco" độc đáo của Nokia N-Gage thế hệ đầu tiên
Máy chơi game cầm tay Nokia N-Gage, một nỗ lực kết hợp điện thoại và game không thành công
Di sản của một kẻ đi trước thời đại
Nhìn lại, N-Gage đã đi trước thời đại theo cách tồi tệ nhất. Nó muốn trở thành tương lai của gaming di động, nhưng điện thoại thông minh cuối cùng đã làm được mọi thứ nó cố gắng thực hiện – chỉ là tốt hơn. Ngày nay, nó dễ dàng bị hầu hết mọi người lãng quên, nhưng vẫn có một cộng đồng sưu tập nhỏ, với giả lập và homebrew giữ cho thư viện game kỳ lạ của nó tồn tại. Đối với một thiết bị đã sụp đổ và cháy rụi, N-Gage đã để lại một di sản thú vị – chỉ là cần một ngành công nghiệp khác để biến ý tưởng này thành hiện thực.
3. Sega Dreamcast: Tiên Phong Bất Thành Vì Sai Lầm Liên Tiếp
Sức mạnh công nghệ và tính năng đột phá của “niềm hy vọng cuối cùng”
Khi Sega ra mắt Dreamcast vào năm 1999, dường như đây có thể là sự trở lại lớn của Sega, và tôi đã rất háo hức. Console này mạnh mẽ, đổi mới và tích hợp nhiều tính năng đi trước thời đại – bộ xử lý 128-bit, modem tích hợp để chơi game trực tuyến, và một thư viện game tuyệt vời như Sonic Adventure, Shenmue, và Jet Set Radio. Nó thậm chí còn có một VMU (Visual Memory Unit) độc đáo nhưng đầy tham vọng, một thẻ nhớ với màn hình riêng cho phép bạn chơi các mini-game. Theo mọi tiêu chí, Dreamcast lẽ ra phải là một thành công lớn.
Console Sega Dreamcast cùng các tựa game, biểu tượng cho sự đổi mới của Sega
Gánh nặng quá khứ và đối thủ mạnh mẽ khiến Dreamcast gục ngã
Nhưng Sega đã cạn kiệt thời gian vay mượn. Nhiều năm ra quyết định phần cứng tồi tệ – như việc ra mắt Sega Saturn thảm hại và Sega 32X gây nhầm lẫn thị trường – đã làm tan vỡ niềm tin của người tiêu dùng. PlayStation 2 đang ở phía chân trời, và với khả năng phát DVD cùng sức mạnh marketing của Sony, nhiều game thủ đã quyết định chờ đợi. Nạn sao chép đĩa cũng gây thiệt hại nặng nề cho Dreamcast, vì đĩa của nó có thể dễ dàng sao chép với ít nỗ lực, làm giảm doanh số tiềm năng.
Bộ điều khiển Sega Dreamcast với VMU, tính năng tiên tiến nhưng không đủ cứu vãn
Kết thúc kỷ nguyên console của Sega và di sản còn mãi
Mặc dù có khởi đầu mạnh mẽ và một lượng người hâm mộ trung thành, Dreamcast đã bị ngừng sản xuất vào năm 2001, chỉ hai năm sau khi ra mắt. Điều này đánh dấu sự kết thúc của Sega với vai trò nhà sản xuất console, nhưng ngày nay, Dreamcast được những người sưu tầm và fan game retro yêu mến, với các nhà phát triển homebrew và dự án fan-made giữ cho nó tồn tại. Nếu nó ra mắt trong những hoàn cảnh khác, có lẽ số phận của nó đã rất khác – nhưng thay vào đó, nó trở thành một trong những “điều gì sẽ xảy ra nếu” vĩ đại nhất của ngành game.
2. Nintendo Virtual Boy: Bước Đi Sai Lầm Với 3D Đau Đầu
Công nghệ 3D gây tranh cãi và thiết kế khó hiểu, gây mỏi mắt
Năm 1995, Nintendo đã có một bước đi đầy tham vọng vào gaming 3D với Virtual Boy, một console để bàn sử dụng tai nghe kiểu ống nhòm để tạo hiệu ứng 3D lập thể. Không giống như Game Boy, đây không phải là một thiết bị cầm tay mà bạn có thể mang đi khắp nơi – nó phải được đặt trên bàn, và người chơi phải cúi người vào để chơi. Màn hình đơn sắc đen-đỏ rất khó chịu khi nhìn lâu, với nhiều người chơi báo cáo mỏi mắt và đau đầu.
Bản thân tôi cũng bị đau đầu khi chơi, và không thể chơi quá nửa giờ mỗi lần. Hệ thống thậm chí còn có tính năng tạm dừng tự động dừng trò chơi sau mỗi 15 hoặc 30 phút. Nó rắc rối đến mức trẻ em dưới bảy tuổi được khuyên không nên chơi nó.
Thư viện game nghèo nàn và giá cao đẩy Virtual Boy vào thất bại
Ngoài phong cách hình ảnh kỳ lạ, Virtual Boy còn gặp khó khăn do thiếu game. Nó chỉ có 22 game được phát hành trên toàn thế giới, và rất ít thương hiệu lớn của Nintendo xuất hiện. Bản thân hệ thống rất khó sử dụng – bạn phải đặt nó lên bàn và cúi người vào. Những hạn chế về phần cứng và thiết kế khiến người chơi không chắc chắn nó thực sự dành cho ai, và giá cao ($179 khi ra mắt) cũng không giúp ích gì.
Virtual Boy tồn tại chưa đầy một năm, chỉ bán được 770.000 đơn vị trước khi Nintendo ngừng sản xuất vào năm 1996, biến nó thành một trong những hệ thống có tuổi đời ngắn nhất của hãng – một chiếc mà tôi ước mình chưa từng mua. Mặc dù chủ yếu được nhớ đến như một thất bại, nhưng đó là một nỗ lực ban đầu nhằm đưa gaming 3D trở thành xu hướng chính – một điều phải mất hàng thập kỷ sau mới thực sự cất cánh với thực tế ảo (VR).
Có một số trình giả lập Virtual Boy nếu bạn muốn thử trải nghiệm các tựa game của nó.
1. Atari Jaguar: Lời Hứa “64-bit” Không Thành
Hy vọng cuối cùng của Atari và chiến dịch quảng cáo gây hấn
Đến năm 1993, Atari đang tuyệt vọng tìm kiếm sự trở lại. Từng là một thế lực thống trị trong ngành game, công ty đã chìm vào quên lãng sau vụ sụp đổ của trò chơi điện tử vào những năm 1980 và một loạt các lần phát hành phần cứng thất bại. Jaguar được cho là sẽ thay đổi điều đó. Được quảng cáo là console 64-bit đầu tiên, nó được định vị là một bước nhảy vọt về công nghệ so với Super Nintendo và Sega Genesis. Chiến dịch quảng cáo “Do the Math” đầy hung hãn của Atari đã chế giễu các đối thủ, ngụ ý rằng chỉ riêng sức mạnh xử lý thô đã tạo ra một hệ thống tốt hơn.
Kiến trúc khó phát triển và thư viện game kém chất lượng
Kiến trúc của Jaguar nổi tiếng là khó làm việc. Nó sử dụng nhiều bộ xử lý không giao tiếp hiệu quả, khiến các nhà phát triển thất vọng và gặp khó khăn trong việc khai thác hết tiềm năng của nó. Mặc dù tuyên bố là 64-bit, hầu hết các game Jaguar hầu như không trông tốt hơn so với những gì có thể có trên console 16-bit. Sự hỗ trợ từ bên thứ ba yếu kém, và ngay cả Atari cũng vật lộn để phát triển các game vui nhộn cho hệ thống của riêng mình. Tay cầm cũng không giúp ích gì – một thiết kế cồng kềnh với bàn phím số lỗi thời yêu cầu các lớp phủ nhựa cho các game khác nhau, khiến nó có cảm giác cũ kỹ hơn là tiên tiến. Mặc dù có một vài tựa game nổi bật, như Tempest 2000 và Alien vs. Predator, nhưng thư viện game của hệ thống nhỏ và thiếu cảm hứng.
Sụp đổ trước PlayStation và Saturn, kết thúc kỷ nguyên Atari
Sau đó là Sony và Sega. Đến năm 1995, PlayStation và Sega Saturn đã xuất hiện, mang đến công nghệ vượt trội, hỗ trợ nhà phát triển tốt hơn và thư viện game mạnh hơn rất nhiều. Jaguar, vốn đã gặp khó khăn, không thể cạnh tranh. Atari đã giảm giá trong nỗ lực cuối cùng để giành được chỗ đứng, nhưng đã quá muộn. Các nhà bán lẻ đã loại bỏ hệ thống, các nhà phát triển đã từ bỏ nó, và đến năm 1996, Atari đã ngừng hoạt động sau khi bán được dưới 250.000 đơn vị. Đó là nỗ lực cuối cùng của họ đối với một console, đánh dấu sự kết thúc của Atari với tư cách là một người chơi lớn trong ngành.
Ngày nay, Jaguar được nhớ đến là một trong những thất bại khét tiếng nhất của ngành game – một console hứa hẹn về tương lai nhưng hầu như không mang lại hiện tại. Tuy nhiên, nó vẫn có một lượng người hâm mộ tận tâm, với những người sưu tầm săn lùng phần cứng, các nhà phát triển homebrew đẩy công nghệ cũ của nó đến những giới hạn mới, và giả lập bảo tồn thư viện game nhỏ nhưng độc đáo của nó. Với tất cả những thiếu sót của mình, Jaguar vẫn là một phần lịch sử gaming hấp dẫn – vừa là một câu chuyện cảnh báo vừa là biểu tượng của một ngành công nghiệp đang trên bờ vực của sự thay đổi lớn.
Ngay cả những console tệ nhất cũng có vị trí trong lịch sử gaming
Chúng có thể không định hình các thế hệ hay thiết lập kỷ lục doanh số, nhưng ngay cả những thất bại lớn nhất của ngành game cũng đã để lại dấu ấn. Một số đã đi trước thời đại, số khác bị định đoạt bởi thiết kế kém hoặc marketing sai lầm, và một vài chiếc chưa bao giờ có cơ hội thực sự ngay từ đầu. Tuy nhiên, bất chấp những thiếu sót của chúng, chúng vẫn là một phần của câu chuyện, gợi lên một sự hoài niệm nhất định cho những ai còn nhớ những lần nghiền ngẫm các tạp chí game, thuê những tựa game ít người biết từ cửa hàng video, hoặc cố gắng tự thuyết phục mình rằng console đang gặp khó khăn của họ chỉ đơn giản là “bị hiểu lầm.”
Đối với những người đã sở hữu các hệ thống này, chúng không chỉ là những thất bại – chúng là một phần trong trải nghiệm chơi game của họ, dù tốt hay xấu. Một số tìm thấy những viên ngọc quý bị ẩn giấu trong thư viện game hạn chế, trong khi những người khác vật lộn với phần cứng cồng kềnh nhưng vẫn có những kỷ niệm đẹp về các tựa game họ đã chơi. Ngày nay, nhiều console trong số này có lượng người hâm mộ tận tâm và giả lập, giữ cho thư viện game bị lãng quên của chúng tồn tại theo những cách mà những người tạo ra chúng ban đầu chưa bao giờ hình dung.
Lịch sử game retro không chỉ nói về những chiến thắng lớn nhất của ngành công nghiệp – nó còn được định hình bởi những rủi ro không thành công, những thử nghiệm không đạt được mục tiêu, và những điều kỳ lạ mà, nhìn lại, cũng hấp dẫn không kém gì những câu chuyện thành công. Những console này có thể không thay đổi thế giới, nhưng đối với những người lớn lên cùng chúng, chúng là lời nhắc nhở về một kỷ nguyên mà game tràn đầy những khả năng, ngay cả khi những khả năng đó không phải lúc nào cũng thành công.
Bạn nghĩ gì về những máy chơi game thất bại này? Bạn có từng sở hữu hoặc trải nghiệm một trong số chúng không? Hãy chia sẻ những kỷ niệm và suy nghĩ của bạn trong phần bình luận bên dưới hoặc khám phá thêm các bài viết chuyên sâu khác về lịch sử công nghệ và game trên congnghemoi.net!
