Trong thế giới công nghệ PC, việc tự tay bảo dưỡng và nâng cấp linh kiện luôn mang đến một sự thỏa mãn đặc biệt. Tuy nhiên, có một công việc mà nhiều người dùng, kể cả những “tay chơi” phần cứng kinh nghiệm, vẫn thường bỏ qua: thay keo tản nhiệt GPU (Graphics Processing Unit). Cá nhân tôi cũng từng nằm trong số đó, dù đã từng thử sức với vô vàn các thao tác PC khác, từ lắp ráp, ép xung cho đến sửa chữa, nhưng chưa bao giờ nghĩ đến việc thay vật liệu tản nhiệt trên card đồ họa của mình. Cuối cùng, tôi quyết định đã đến lúc phải thực hiện điều này và thực sự, tôi ước mình đã làm sớm hơn.
Bạn có thể tự hỏi, liệu có cần thiết phải thay keo tản nhiệt card đồ họa hay không? Thực tế, trong vòng đời sử dụng bình thường của một chiếc card, việc này không bắt buộc. Tuy nhiên, việc thay thế vật liệu truyền nhiệt gốc (stock TIM) có thể mang lại nhiều lợi ích đáng kể, bao gồm nhiệt độ hoạt động thấp hơn, đặc biệt là ở trạng thái idle, và tạo ra một “ngưỡng nhiệt” cao hơn, rất lý tưởng nếu bạn muốn thử nghiệm ép xung GPU (overclocking) để đẩy hiệu suất lên tối đa. Mặc dù trước đây tôi từng ngần ngại, nhưng quá trình thay keo tản nhiệt cho GPU lại đơn giản đến không ngờ, và những lợi ích nó mang lại chắc chắn sẽ khiến bạn không hối hận.
Bộ xử lý Ryzen 5 1600 với khăn giấy thấm cồn Isopropyl để làm sạch keo tản nhiệt cũ
Chuẩn Bị Trước Khi Nâng Cấp Tản Nhiệt GPU: Những Lưu Ý Quan Trọng
Trước khi bắt tay vào việc tháo rời chiếc card đồ họa yêu quý của mình, có một vài điều bạn cần nắm rõ để đảm bảo quá trình diễn ra suôn sẻ và an toàn.
TIM: Không Chỉ Là “Keo Tản Nhiệt” Đơn Thuần
Thứ nhất, hãy quên đi khái niệm “keo tản nhiệt” (thermal paste) thông thường. Trong bài viết này, chúng ta sẽ gọi nó bằng thuật ngữ chính xác hơn: Vật liệu Giao diện Nhiệt hay TIM (Thermal Interface Material). TIM là một loại vật liệu đặc biệt được dùng để lấp đầy những khoảng trống siêu nhỏ giữa bề mặt lạnh của tản nhiệt (cold plate) và bộ phận cần tản nhiệt, cụ thể là chip GPU (GPU die) trên card đồ họa. Mục đích của nó là tạo ra một liên kết chắc chắn, tối ưu hóa khả năng truyền nhiệt từ chip ra bộ tản nhiệt.
Bạn có thể sử dụng keo tản nhiệt truyền thống làm TIM cho card đồ họa, nhưng cũng có các lựa chọn khác, nổi bật nhất là kim loại lỏng (liquid metal), mang lại hiệu suất tản nhiệt vượt trội. Trong trường hợp của tôi, tôi chỉ sử dụng keo tản nhiệt tiêu chuẩn, nhưng quy trình thực hiện với các loại TIM khác cũng tương tự. Tuy nhiên, nếu bạn sử dụng kim loại lỏng, hãy hết sức cẩn thận để tránh làm đoản mạch bất kỳ thành phần nào trên bảng mạch PCB của GPU.
Một điểm khác biệt quan trọng giữa GPU và CPU là cấu trúc của chúng. Với CPU, bạn có một Bộ Tản Nhiệt Tích Hợp (IHS – Integrated Heat Spreader) nằm giữa chip CPU và bộ làm mát chính. Bạn có thể hình dung IHS như một bộ tản nhiệt nhỏ nằm bên trong trước khi nhiệt được truyền ra bộ tản nhiệt lớn hơn. GPU thì không có IHS. Bộ tản nhiệt được gắn trực tiếp lên chip GPU. Chính vì lý do này, việc sử dụng kim loại lỏng trên GPU thường dễ dàng hơn so với CPU, nơi bạn phải đối phó với việc tháo và lắp lại IHS.
Keo tản nhiệt CPU Thermal Grizzly Kryonaut, miếng cồn, dụng cụ bôi keo và khăn lauNguồn: Thermal Grizzly
Thermal Grizzly Kryonaut
Khi Nào Nên Thay Keo Tản Nhiệt GPU Và Rủi Ro Cần Biết
Thứ hai, bạn không nhất thiết phải thay TIM được nhà sản xuất áp dụng sẵn trên card đồ họa, ít nhất là trong thời gian bảo hành dự kiến của sản phẩm. Việc mở card đồ họa sẽ làm mất hiệu lực bảo hành của bạn, và nhà sản xuất không khuyến khích điều này. Mặc dù TIM được dán tại nhà máy có thể không mang lại hiệu quả nhiệt độ tối ưu nhất, nhưng chúng được thiết kế để duy trì hoạt động tốt trong vài năm.
Không thể đưa ra một con số chính xác về thời điểm TIM từ nhà máy sẽ hết tác dụng, nhưng nếu bạn bắt đầu thấy nhiệt độ GPU của mình tăng dần theo thời gian sử dụng – đây là một dấu hiệu tốt cho thấy đã đến lúc cần thay thế. Điều này thường xảy ra sau khoảng 5 năm sử dụng, tùy thuộc vào cường độ và môi trường hoạt động của card.
Một người cầm keo tản nhiệt không nhãn hiệu và keo Corsair TM30
Hướng Dẫn Thay Keo Tản Nhiệt Cho Card Đồ Họa: Từng Bước Chi Tiết
Bây giờ, chúng ta sẽ đi vào phần chính: cách thay thế keo tản nhiệt GPU một cách chi tiết. Hãy nhớ rằng việc mở card đồ họa sẽ làm mất bảo hành và bạn sẽ tự chịu rủi ro nếu có bất kỳ hư hỏng nào xảy ra.
Dụng Cụ Cần Chuẩn Bị
Với những lưu ý trên, đây là những gì bạn cần để thực hiện quy trình này:
- Giấy lọc cà phê (hoặc khăn lau cồn chuyên dụng)
- Cồn Isopropyl (nồng độ 91% trở lên là lý tưởng)
- Tua vít đầu Philips
- Vật liệu truyền nhiệt (TIM) thay thế của bạn (keo tản nhiệt mới hoặc kim loại lỏng)
- Khay đựng ốc vít (tùy chọn)
- Thermal pads thay thế (tùy chọn, nếu bạn muốn thay mới)
Tháo Rời Card Đồ Họa Cẩn Thận
Phần khó nhất khi tháo rời card đồ họa lần đầu là việc tháo các ốc vít. Mỗi chiếc GPU có thiết kế khác nhau, vì vậy số lượng và vị trí ốc vít trên card của tôi có thể sẽ không giống với card của bạn. Để minh họa, tôi đã sử dụng chiếc PNY RTX 5060 Ti 16GB, và nó yêu cầu tháo tổng cộng tám ốc vít. Có hai ốc ở mặt sau gần các cổng kết nối, hai ốc nối heatsink với backplate, và bốn ốc xung quanh chip GPU (GPU die).
Bốn ốc vít cuối cùng này là “kết cấu liên kết” bạn sẽ tìm thấy trên hầu hết các GPU, chúng là những ốc vít thực sự cố định heatsink vào chip GPU. Bạn nên bắt đầu với các ốc vít phụ cần tháo trước, sau đó mới tháo bốn ốc vít chính nằm xung quanh chip GPU.
Ốc vít Noctua NA-SCW1
Noctua NA-SCW1
Tách Heatsink và Lưu Ý Thermal Pads
Sau khi tất cả các ốc vít đã được tháo, bạn cần nhẹ nhàng tách heatsink ra khỏi bảng mạch PCB của card đồ họa. Nó sẽ dễ dàng tách ra chỉ với một lực kéo nhẹ – nếu bạn phải dùng lực mạnh hơn, rất có thể bạn đã bỏ sót một con ốc nào đó. Điều quan trọng là phải thực hiện thật nhẹ nhàng ở bước này, không chỉ để tránh làm hỏng PCB mà còn để giữ cho các thermal pads (tấm tản nhiệt) nguyên vẹn. Thermal pads chạy trên các thành phần như bộ nhớ VRAM, và chúng rất dễ bị rách. Nếu bạn không có kế hoạch thay thế thermal pads, bạn sẽ muốn giữ nguyên các tấm gốc.
Nhẹ nhàng nâng heatsink lên, bạn sẽ thấy một đầu nối trên PCB kết nối các quạt với phần còn lại của card. Tùy thuộc vào độ dài của cáp, bạn có thể đặt heatsink sang một bên, nhưng tốt nhất là nên tháo cáp này để tránh làm hỏng nó.
Làm Sạch Keo Cũ và Bôi Keo Mới Đúng Cách
Bây giờ là phần dễ dàng. Tôi thường gấp một miếng giấy lọc cà phê làm đôi hai lần – một lần theo chiều dọc và một lần theo chiều ngang – sau đó thấm đẫm cồn Isopropyl. Bạn có thể dùng nhiều cồn một chút vì nó không dẫn điện, và một lượng cồn lớn hơn trên miếng giấy sẽ giúp loại bỏ TIM cũ dễ dàng hơn. Nhẹ nhàng chà miếng giấy lên chip GPU và heatsink để loại bỏ TIM cũ, lật các mặt của miếng giấy để sử dụng phần sạch hơn khi bạn tiếp tục làm sạch.
Lấy TIM mới của bạn và áp dụng nó lên chip GPU. Quan niệm truyền thống khi bôi keo tản nhiệt CPU là “càng ít càng tốt”, nhưng GPU lại hơi khác. Thay vì một chấm nhỏ ở giữa, tôi thường bôi một đường thẳng nhỏ chạy dọc giữa chip GPU. Bất kể bạn chọn cách bôi nào, bạn sẽ cần một công cụ để trải đều TIM từ cạnh này sang cạnh kia của chip. Hãy nhớ, GPU không có IHS, vì vậy bạn phải tự đảm bảo rằng TIM che phủ hoàn toàn bề mặt chip (phần màu bạc) thay vì để bộ tản nhiệt tự dàn trải.
Và thế là xong. Lắp lại heatsink, đảm bảo rằng các thermal pads thẳng hàng chính xác, sau đó vặn lại các ốc vít theo trình tự ngược lại lúc tháo ra.
Quạt Corsair LL120 RGB trong vỏ PC
Lợi Ích Thực Tế Sau Khi Thay Keo Tản Nhiệt GPU
Khi Nào Thay Keo Mang Lại Hiệu Quả Rõ Rệt Nhất?
Nếu bạn sở hữu một chiếc GPU từ ba năm trở lại đây, có lẽ bạn chưa cần phải thay thế TIM của nó ngay lập tức. Bạn vẫn có thể làm, và đó là một thói quen tốt nếu bạn muốn kéo dài tuổi thọ linh kiện của mình, nhưng bạn có thể sẽ không thấy lợi ích nhiệt độ ngay lập tức. Thậm chí, nếu bạn không bôi đủ TIM hoặc không trải đều nó trên chip GPU, nhiệt độ có thể còn tệ hơn. Thời điểm lý tưởng để thay keo tản nhiệt GPU là khi bạn thực sự có thứ để đạt được.
Đó là lý do tại sao việc theo dõi hiệu suất PC của bạn, bao gồm nhiệt độ GPU, là một ý tưởng hay. Nếu bạn bắt đầu thấy nhiệt độ tăng dần theo thời gian, đó là lúc việc thay thế TIM có thể mang lại những cải thiện đáng kể về nhiệt độ. Điều này thường chỉ xảy ra sau mốc 5 năm sử dụng, nhưng rất khó để đưa ra một mốc thời gian chính xác. Khi nhiệt độ của bạn bắt đầu tăng lên, đó chính là thời điểm thích hợp.
Card đồ họa sau khi thay keo tản nhiệt
Kết Quả Thực Tế Với RTX 5060 Ti
Trong trường hợp của chiếc RTX 5060 Ti mà tôi đã thử nghiệm, việc thay thế TIM thực sự không thay đổi nhiều về nhiệt độ cao nhất. Khi chạy Furmark trước và sau khi thay keo, card vẫn đạt đỉnh khoảng 70 độ C trong cả hai trường hợp. Tuy nhiên, nhiệt độ idle (khi không hoạt động nặng) lại được cải thiện đáng kể. Trước khi thay thế, nhiệt độ idle của tôi ở mức cao 30 độ C, khoảng 36 đến 38 độ. Sau khi thay, nhiệt độ idle của tôi không bao giờ vượt quá 32 độ C.
Giá Trị Lâu Dài Cho Linh Kiện Của Bạn
Với giá thành ngày càng cao của các GPU hiện nay, việc thực hiện quy trình thay keo tản nhiệt card đồ họa ít nhất một lần là một ý tưởng rất hay. Nếu bạn có thể duy trì nhiệt độ ổn định, điều đó sẽ kéo dài tuổi thọ của GPU càng lâu càng tốt. Và một khi bạn đã trải qua quá trình này lần đầu tiên, việc thay thế TIM trên GPU sẽ trở thành một công việc dễ dàng trong tương lai.
Thiết kế backplate của GPU RX 7600 Pulse OC
Tóm lại, việc thay keo tản nhiệt cho GPU không chỉ là một kỹ năng hữu ích mà còn là một cách hiệu quả để tối ưu hóa hiệu năng và kéo dài tuổi thọ cho chiếc card đồ họa đắt giá của bạn. Dù có một chút rủi ro về bảo hành, nhưng những lợi ích về nhiệt độ và sự an tâm khi sử dụng linh kiện ổn định là hoàn toàn xứng đáng. Hãy thử sức và tự mình trải nghiệm sự khác biệt!
Bạn đã từng thay keo tản nhiệt cho GPU của mình chưa? Kết quả của bạn như thế nào? Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn với congnghemoi.net trong phần bình luận bên dưới nhé!
