Nếu bạn từng lướt qua các diễn đàn phần cứng PC, chắc hẳn bạn đã thấy game thủ không ngừng tranh cãi về hiện tượng nghẽn cổ chai CPU (CPU bottleneck). Nhiều người thậm chí còn coi đó là “tội lỗi” khi ghép nối một GPU cao cấp như RTX 5090 với bất kỳ CPU nào kém hơn 9950X3D hay 9800X3D. Nhưng liệu nỗi lo này có thực sự chính đáng? Trong năm năm qua, với kinh nghiệm sử dụng hai CPU AMD (Ryzen 9 5900X và 5800X3D) cùng hai GPU Nvidia cao cấp (RTX 3090 và 4090), chúng tôi nhận thấy rằng nghẽn cổ chai CPU thường bị cường điệu hóa quá mức.
Chúng tôi không phủ nhận rằng một bộ xử lý cũ có thể hạn chế hiệu suất card đồ họa trong một số tình huống nhất định. Tuy nhiên, trong đa số trường hợp sử dụng thực tế, mọi chuyện không tệ như những gì mọi người thường bàn tán trên mạng. Chính vì những cuộc thảo luận này, không ít game thủ và người đam mê PC đã nâng cấp CPU quá sớm, chạy theo những cải thiện lý thuyết mà hiếm khi tạo ra sự khác biệt đáng kể trong trải nghiệm chơi game thực tế. Vậy, hãy cùng congnghemoi.net mổ xẻ vấn đề này và giải thích lý do tại sao game thủ thông thường không cần phải quá lo lắng về nghẽn cổ chai CPU.
Hình ảnh CPU AMD Ryzen 7 7800X3D được lắp trên bo mạch chủ, minh họa việc nâng cấp bộ xử lý để tối ưu hiệu suất gaming.
Hầu hết game thủ không bị giới hạn bởi CPU
Nâng cấp GPU thường cần thiết hơn CPU
Theo khảo sát phần cứng của Steam, hơn 50% game thủ vẫn đang chơi game ở độ phân giải 1080p, trong khi chỉ khoảng 20% đã chuyển sang 1440p. Đúng là hiệu suất CPU quan trọng hơn ở các độ phân giải thấp, nhưng một điều mà nhiều người bỏ qua là đa số game thủ 1080p không sử dụng card đồ họa cao cấp ngay từ đầu. Đó là lý do tại sao các GPU như RTX 3060 và 4060 luôn dẫn đầu bảng xếp hạng mức độ sử dụng. Để tránh nghẽn cổ chai trong các thiết lập này, bạn không cần một CPU chơi game cao cấp như 7800X3D hay 9800X3D; một chip tầm trung như 7600X đã có thể hoạt động rất tốt.
Mặt khác, những game thủ sở hữu GPU tầm trung hoặc cao cấp có xu hướng chơi ở độ phân giải cao hơn, như 1440p hoặc 4K. Ở các độ phân giải càng cao, GPU càng trở thành yếu tố giới hạn chính. Ví dụ, nếu bạn chủ yếu chơi các tựa game AAA mới nhất ở 4K, bạn không cần phải vội vàng nâng cấp lên chip X3D mới nhất – ngay cả khi bạn đang sở hữu RTX 5090. Ngay cả ở 1440p, một CPU đời cũ hơn như 7800X3D cũng khó có thể gây nghẽn cổ chai cho chiếc card Nvidia nhanh nhất hiện nay. Dĩ nhiên, một CPU nhanh hơn có thể hữu ích trong các tựa game cạnh tranh, nơi tốc độ khung hình vượt quá 200 FPS, nhưng đó là một trường hợp sử dụng khá đặc thù.
Giật lag không phải lúc nào cũng do CPU
RAM và bộ nhớ lưu trữ thường là thủ phạm thực sự
Game thủ thường nhanh chóng đổ lỗi cho CPU khi gặp phải hiện tượng giật lag (stuttering) hoặc thời gian khung hình không ổn định (inconsistent frame times). Tuy nhiên, đó không phải lúc nào cũng là vấn đề thực sự. Nhiều trường hợp nghẽn cổ chai CPU được nhận định thực chất là biểu hiện của việc thiếu RAM, RAM chậm, hoặc thậm chí là hiệu suất lưu trữ kém. Chẳng hạn, chúng tôi từng gặp phải hiện tượng giật lag sau khi đổi từ 5900X sang 5800X3D, và sau đó mới nhận ra rằng mình chưa bật cấu hình XMP/EXPO trong BIOS. Tương tự, nếu bạn sử dụng Intel i9-14900K nhưng lại kết hợp với RAM DDR4, bạn có thể sẽ trải nghiệm những pha giật nhẹ (micro-stutters) khi chơi các tựa game cạnh tranh ở tốc độ khung hình cao.
Đây là lý do chúng tôi đặc biệt khuyến nghị nâng cấp lên RAM nhanh hơn với timings chặt chẽ hơn (CAS latency thấp hơn) nếu bạn đã có đủ dung lượng bộ nhớ cho hệ thống chơi game của mình. Ngay cả với một CPU tầm trung, việc nâng cấp lên RAM nhanh hơn vẫn có thể cải thiện chỉ số 1% và 0.1% low FPS. Cuối cùng, đừng vội đổ lỗi cho CPU nếu bạn vẫn đang chạy các trò chơi từ một ổ cứng cơ học (HDD). Ít nhất, bạn nên sử dụng một ổ SSD SATA, hoặc tốt hơn nữa là SSD NVMe, nếu bạn muốn các tựa game thế giới mở AAA hiện đại chạy mượt mà mà không gặp tình trạng giật lag hay các đối tượng hiển thị chậm (texture pop-ins).
Kết quả benchmark game Armored Core VI trên card đồ họa GTX 1080, minh họa hiệu suất thực tế trong game và các yếu tố ảnh hưởng.
Benchmark thường phóng đại giới hạn của CPU
Mức giảm hiệu suất nhỏ không ảnh hưởng trải nghiệm chơi game
Có lẽ bạn đã từng xem các video benchmark FPS trên YouTube, nơi các GPU cao cấp được ghép nối với những CPU nhanh nhất trên thị trường. Và khi bạn thực hiện các bài kiểm tra tương tự với một CPU cũ hơn một chút, tốc độ khung hình sẽ thấp hơn kỳ vọng, khiến bạn cân nhắc nâng cấp CPU. Tuy nhiên, những bài benchmark đó hiếm khi cho thấy sự khác biệt nhỏ về hiệu suất CPU này ảnh hưởng ít đến trải nghiệm chơi game thực tế như thế nào, đặc biệt ở các độ phân giải cao hơn như 1440p hoặc 4K, nơi GPU mới là yếu tố giới hạn thực sự.
Ví dụ, giả sử CPU của bạn hơi nghẽn cổ chai GPU, dẫn đến giảm 10% hiệu suất so với tiềm năng tối đa của card đồ họa. Trên thực tế, điều này có thể có nghĩa là bạn đạt 144 FPS thay vì 160 FPS, nhưng sự khác biệt đó thực sự có ý nghĩa gì nếu tần số quét màn hình của bạn là 144Hz và bạn không thể tận dụng bất kỳ khung hình nào cao hơn con số đó? Từ kinh nghiệm chơi các tựa game cạnh tranh như Valorant, Apex Legends và Fortnite trong nhiều năm, tốc độ khung hình ổn định và độ trễ đầu vào thấp quan trọng hơn nhiều so với việc chạy theo những mức tăng FPS không đáng kể.
Tập trung vào các nâng cấp mang lại giá trị thực
Thay vì ám ảnh về hiện tượng nghẽn cổ chai CPU bị phóng đại, hãy tập trung vào các thành phần thực sự ảnh hưởng đến trải nghiệm chơi game của bạn. Ưu tiên nâng cấp những thứ như bộ RAM nhanh hơn với timings chặt chẽ hoặc một GPU cao cấp hơn nếu tốc độ khung hình thực sự là ưu tiên hàng đầu đối với bạn. Trừ khi mức sử dụng GPU của bạn liên tục dưới 80% trong các trò chơi bạn chơi, không có lý do thực sự nào để vội vàng mua một CPU mới.
Mặc dù sự ám ảnh của cộng đồng game thủ đối với hiệu suất CPU không phải là hoàn toàn vô căn cứ, nhưng thực tế là nghẽn cổ chai CPU hiếm khi quan trọng trong trải nghiệm chơi game thực tế như trong các bài benchmark tổng hợp. Vì vậy, hoàn toàn ổn khi kết hợp một CPU cao cấp thế hệ trước với GPU flagship mới nhất.
