Ngành công nghiệp trò chơi điện tử luôn vận động và thay đổi không ngừng. Không phải thể loại game nào cũng có thể tồn tại mãi mãi trong dòng chảy chính của sự phát triển. Một số thể loại dần phai nhạt khi xu hướng chơi game thay đổi, một số khác mất đi sức hút khi công nghệ tiến bộ, và không ít thể loại chưa bao giờ thực sự cất cánh do hạn chế về phần cứng. Tuy nhiên, như bất kỳ game thủ yêu thích trò chơi cổ điển nào cũng biết, không có thể loại game nào thực sự “chết” hoàn toàn. Chúng có thể trở nên khó tìm hơn, hoặc tiến hóa, với cơ chế và ý tưởng sống dậy theo những cách bất ngờ. Ngay cả khi một thể loại biến mất khỏi dòng chính, nó vẫn có thể phát triển mạnh mẽ trong các cộng đồng nhỏ. Điển hình là Project Zomboid, một game sinh tồn góc nhìn isometric sâu sắc, mang đậm phong cách cổ điển cuối thập niên 90 nhưng vẫn tiếp tục phát triển nhờ vào đội ngũ phát triển tận tâm và cộng đồng người hâm mộ cuồng nhiệt.
Có lẽ bạn vẫn đang chơi những tựa game này, có lẽ bạn ước mình có thể trải nghiệm chúng, hoặc đơn giản là bạn thích xem chúng được chơi trên YouTube. Dù bằng cách nào, hãy cùng congnghemoi.net nhìn lại một số thể loại game đã lặng lẽ chìm vào quên lãng khi ngành game tiếp tục tiến về phía trước.
Người dùng trải nghiệm game retro trên điện thoại thông minh với tay cầm 8Bitdo M30, thể hiện sự hồi sinh của các thể loại game cổ điển.
5. Kinh Dị Sinh Tồn Góc Nhìn Cố Định: Từ Nỗi Ám Ảnh Đến Hành Động Vượt Thời Gian
Góc quay cố định: Nỗi kinh hoàng của tầm nhìn hạn chế
Kinh dị sinh tồn là một trong số ít thể loại mà các cơ chế điều khiển vụng về và tầm nhìn hạn chế không phải là khuyết điểm – chúng là một phần của nỗi kinh hoàng. Cuối thập niên 90 và đầu thập niên 2000, những tựa game như Fatal Frame II và Clock Tower 3 đã sử dụng góc quay camera cố định để giữ người chơi luôn trong trạng thái bất an và dễ bị tổn thương. Không giống như các game hành động mà bạn luôn có thể nhìn thấy những gì phía trước, những tựa game kinh dị này buộc bạn phải chấp nhận những góc nhìn khó chịu, khiến mỗi hành lang tối tăm và âm thanh phát ra từ ngoài màn hình trở nên đáng sợ hơn.
Điều này không chỉ tạo nên bầu không khí đáng sợ – Fatal Frame còn gia tăng căng thẳng bằng cách giới hạn tầm nhìn của bạn qua Camera Obscura, buộc bạn phải đối mặt trực tiếp với ma quỷ. Clock Tower 3 sử dụng các góc quay điện ảnh để biến những hành lang thành bẫy chết người ngột ngạt. Camera cố định cũng cho phép tạo ra những bố cục rùng rợn – một cái bóng lướt qua phía sau, một cánh cửa đột nhiên mở toang, hay sự nhận ra chậm rãi rằng có thứ gì đó đang theo dõi bạn.
Tại sao thể loại này lại biến mất?
- Người chơi mong muốn kiểm soát nhiều hơn: Khi góc nhìn thứ ba và thứ nhất trở thành tiêu chuẩn, thể loại kinh dị cũng đi theo xu hướng này.
- Sự lên ngôi của kinh dị góc nhìn thứ nhất: Các tựa game như Amnesia và Outlast đã chứng minh rằng sự nhập vai toàn diện có thể đáng sợ hơn nhiều so với các giới hạn.
- Chuyển đổi sang kinh dị hành động: Resident Evil 4 giới thiệu hệ thống chiến đấu mượt mà, điều khó thực hiện trong các game góc nhìn cố định.
Kinh dị sinh tồn góc nhìn cố định không hoàn toàn biến mất – nó đã tiến hóa. Các tựa game như The Last of Us và ngay cả phiên bản làm lại của Resident Evil 2 vẫn giữ được sự căng thẳng và cơ chế quản lý tài nguyên của kinh dị cổ điển nhưng mang đến chuyển động và chiến đấu hiện đại hơn. Trong khi đó, cảm giác ngột ngạt của Clock Tower đã tìm thấy sức sống mới trong các game kinh dị góc nhìn thứ nhất, nơi tầm nhìn hạn chế vẫn là một yếu tố đáng sợ.
Mặc dù các tựa game AAA đã chuyển sang hướng khác, phong cách này vẫn tồn tại trong không gian game indie. Tormented Souls đã tái tạo một cách trung thực công thức kinh điển, chứng minh rằng dù thể loại kinh dị chính thống đã thay đổi, vẫn có một lượng lớn khán giả yêu thích sự kinh hoàng được đóng khung một cách hoàn hảo.
4. Game Dựa Trên Thiết Bị Ngoại Vi: Kỷ Nguyên Đồ Chơi Nhựa và Sự Kết Thúc Của Chúng
Sự thăng trầm của các phụ kiện chơi game độc đáo
Từ khẩu súng ánh sáng của Magnavox Odyssey năm 1972 cho đến Guitar Hero Live năm 2015, ngành game đã thử nghiệm với rất nhiều phụ kiện vượt ra ngoài tay cầm tiêu chuẩn. Khẩu súng ánh sáng trong Shooting Gallery cho phép người chơi ngắm bắn trên TV của họ, đặt nền móng cho hàng thập kỷ phát triển các thiết bị ngoại vi sáng tạo.
Những phụ kiện này mang lại cảm giác nhập vai mà tay cầm tiêu chuẩn không thể sánh bằng. Guitar Hero biến người chơi thành những ngôi sao nhạc rock, Dance Dance Revolution khiến họ phải đổ mồ hôi, và các game bắn súng light gun như Time Crisis tái hiện cảm giác hồi hộp của những trò bắn súng tại các khu arcade.
Nhưng cuối cùng, những cây đàn guitar nhựa được cất đi, những tấm thảm nhảy được gấp lại, và súng ánh sáng ngừng hoạt động hoàn toàn.
Tại sao chúng biến mất?
- Điều khiển chuyển động và VR lên ngôi: Thay vì các phụ kiện riêng lẻ, các hệ thống như Wii, Kinect và VR đã thay thế nhiều thiết bị ngoại vi cùng lúc.
- Công nghệ light gun trở nên lỗi thời: Súng light gun cổ điển không hoạt động trên các màn hình LCD/LED hiện đại.
Game dựa trên thiết bị ngoại vi không biến mất – chúng đã chuyển đổi. Lối chơi đậm chất nhịp điệu của Guitar Hero và DDR tiếp tục phát triển trong Beat Saber và Synth Riders, nơi công nghệ theo dõi chuyển động VR thay thế các nhạc cụ nhựa.
Mặc dù các khu arcade vẫn có các trò chơi bắn súng, chúng không còn sử dụng súng light gun truyền thống nữa, thay vào đó dựa vào cảm biến hồng ngoại hoặc theo dõi vị trí. Và mặc dù một số người chơi vẫn lục lọi các phụ kiện cũ và TV CRT để giữ cho trải nghiệm sống động, kỷ nguyên của các thiết bị ngoại vi bằng nhựa đã chính thức kết thúc.
3. Game Giải Đố Kiểu Lemmings: Khi Chiến Thuật Gián Tiếp Lên Ngôi Rồi Lặng Lẽ Phai Tàn
Sự suy tàn của thể loại chiến thuật điều khiển gián tiếp
Rất ít tựa game có sức ảnh hưởng lớn đến mức tên của chúng định nghĩa cả một thể loại, nhưng Lemmings (1991) đã làm được điều đó. Là sự pha trộn giữa giải đố và chiến thuật, Lemmings yêu cầu người chơi hướng dẫn một đám đông sinh vật vô tri, liên tục di chuyển đến nơi an toàn bằng cách giao cho chúng các nhiệm vụ như xây dựng, đào bới và chặn đường. Không giống nhiều game giải đố cùng thời, trò chơi này không tập trung vào phản xạ hay ghép hình, mà là về khả năng điều khiển gián tiếp và giải quyết vấn đề chiến lược.
Mặc dù đã bán được khoảng 20 triệu bản và truyền cảm hứng cho nhiều phần tiếp theo, các phiên bản spin-off và vô số bản chuyển thể, hành trình của Lemmings cuối cùng cũng chậm lại.
Lemmings được lấy cảm hứng từ truyền thuyết (sai) rằng những con chuột Lemming ngoài đời thực thường mù quáng đi theo nhau đến cái chết – một quan niệm sai lầm được phổ biến bởi bộ phim tài liệu dàn dựng White Wilderness (1958) của Disney.
Tại sao chúng biến mất?
- Tốc độ chậm mất đi sức hút: Khi các game hành động trở nên thống trị, Lemmings dần trở nên lỗi thời.
- Thể loại không mở rộng: Rất ít game có thể đổi mới công thức mà không bị cảm giác giống như một bản sao.
- Game chiến thuật tiến hóa: Lemmings là tiền thân của các game RTS, nhưng Command & Conquer và Warcraft đã đẩy cơ chế của nó vào những trải nghiệm sâu sắc hơn.
Các game kiểu Lemmings đã tái xuất sau nhiều thập kỷ thông qua các tựa game indie như Flockers (2014), Zombie Night Terror (2016) và HUMANITY (2023), chứng minh rằng mặc dù Lemmings có thể không còn dẫn đầu, ảnh hưởng của nó vẫn tiếp tục tiến bước.
2. Game Đua Thuyền Trên Nước: Từ Sóng Cao Tốc Độ Đến Vùng Biển Lặng Lẽ
Từ những con sóng tốc độ cao đến vùng biển lặng lẽ
Trong một thời gian ngắn, các tựa game đua mô tô nước (jet ski) và đua thuyền tràn ngập thị trường. Chúng đưa người chơi vào những con sóng không thể đoán trước, luôn thay đổi, khiến mỗi cuộc đua trở nên năng động. Dù là cảm giác hồi hộp tại các khu arcade của Hydro Thunder (1999) hay cơ chế điều khiển chặt chẽ của Wave Race 64 (1996), các game đua mô tô nước mang lại trải nghiệm độc đáo và mượt mà.
Rồi sau đó chúng biến mất. Và theo những gì tôi biết, không có lý do nào được chấp nhận rộng rãi để giải thích điều này.
Tại sao chúng biến mất?
- Sự trỗi dậy của các tiểu thể loại đua xe khác: Need for Speed và Burnout đã thu hút người chơi về phía các cuộc đua đường phố.
- Một số xu hướng chỉ đơn giản là phai nhạt: Đua mô tô nước có thể chỉ là một ngách thị trường nhất thời.
- Bản thân thể loại đua xe suy giảm: Ngay cả các thương hiệu đua xe lớn cũng gặp khó khăn trong việc duy trì sự tươi mới.
Đua mô tô nước không tiến hóa – nó chỉ đơn giản là dừng lại. Mặc dù các game đua xe hiện đại có bao gồm các đường đua trên mặt nước, thể loại đua mô tô nước chuyên biệt gần như đã biến mất hoàn toàn. Nỗ lực lớn cuối cùng, Riptide GP: Renegade (2016), cũng không khơi dậy được sự quan tâm của thị trường chính. Hiện tại, những con sóng đã lắng xuống.
1. God Games (Game Thần Thánh): Kỷ Nguyên Cầm Quyền Của Các Vị Thần Và Sự Biến Mất Đầy Bí Ẩn
Sự thăng trầm và biến mất của vai trò “chơi thần”
Thể loại God Game được tiên phong bởi Peter Molyneux, người sau khi chỉ bán được hai bản game đầu tiên của mình (một trong số đó ông nghi ngờ là do mẹ mình mua), đã thành lập Bullfrog Productions và tạo ra Populous (1989).
Populous cho phép người chơi định hình địa hình, hướng dẫn các nền văn minh và sử dụng sức mạnh thần thánh. Nó đã truyền cảm hứng cho SimEarth (1990), mô phỏng sự tiến hóa của hành tinh, và Black & White (2001), nơi người chơi có thể hóa thân thành các vị thần nhân từ hoặc đầy báo thù.
Nhưng theo thời gian, God Games dần phai nhạt – không phải vì chúng bị thay thế, mà vì chúng đơn giản là biến mất.
Tại sao chúng biến mất?
- Game mô phỏng và chiến thuật lên ngôi: Civilization và Total War mang đến cho người chơi quyền kiểm soát trực tiếp hơn đối với các xã hội, khiến sức ảnh hưởng gián tiếp trở nên kém hấp dẫn.
- Kỳ vọng của người chơi thay đổi: God Games thường thiếu các mục tiêu rõ ràng, đẩy người chơi về phía những trải nghiệm có cấu trúc hơn.
- Số phận tương tự như SimCity: Sự ra mắt thảm hại của SimCity (2013) đã gây tổn hại cho thể loại này, ngay cả khi các game xây dựng thành phố vẫn tồn tại.
God Games không tiến hóa – chúng phai nhạt. Mặc dù các tựa game indie như Reus (2013) và WorldBox (2018) vẫn thử nghiệm với cơ chế God Game, thể loại God Game thuần túy – nơi người chơi có thể định hình và cai trị các nền văn minh – giờ đây chỉ còn là một kỷ vật của lịch sử game.
Các băng game NES và bo mạch bên trong, biểu tượng của một kỷ nguyên vàng trong lịch sử phát triển trò chơi điện tử.
Bị lãng quên, nhưng không thực sự mất đi
Các thể loại trò chơi điện tử không bao giờ thực sự chết đi – chúng tiến hóa, lùi vào hậu trường, hoặc ảnh hưởng đến những gì xuất hiện tiếp theo. Các ý tưởng đằng sau chúng vẫn tồn tại, được tái sử dụng theo những cách mới. Sự căng thẳng của kinh dị góc nhìn cố định sống lại trong kinh dị sinh tồn góc nhìn thứ nhất. Ảnh hưởng của God Games có thể được nhìn thấy trong các game mô phỏng sandbox. Ngay cả các game nhịp điệu, từng phụ thuộc vào các thiết bị ngoại vi bằng nhựa, cũng đã tìm thấy một cuộc sống thứ hai trong thực tế ảo.
Tuy nhiên, trong khi các mảnh ghép của những thể loại này vẫn còn tồn tại, hình thức thuần túy của chúng khó có thể quay trở lại dòng chính. Điều đó không có nghĩa là chúng đã biến mất. Chúng ta nên biết ơn rằng các nhà phát triển game indie đã giữ cho những ý tưởng này sống động, tạo ra những trò chơi nắm bắt được tinh thần đã làm nên sự vĩ đại của chúng ngay từ đầu – dù là thông qua các phiên bản hồi sinh lấy cảm hứng từ retro hay những cách tiếp cận mới mẻ đối với cơ chế cũ.
Vậy, bạn còn nhớ những thể loại game nào đã mai một khỏi dòng chính của ngành công nghiệp trò chơi điện tử? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn cùng congnghemoi.net!
